Stichting en historie
Het gemaal Leemans is in dezelfde periode gebouwd als gemaal Lely (1928-1929) en eveneens op 10 februari 1930 in gebruik gesteld. Het gemaal is genoemd naar de toenmalige hoofdinspecteur- generaal van Rijkswaterstaat ir. W.F. Leemans (1841-1929). Na vervanging van de oorspronkelijke dieselmotoren in 1989 heeft in de periode 1994-1997 een grootscheepse innovatie plaatsgevonden. Aanleiding hiervoor was de wens het Ijsselmeer te ontlasten van het zoute uitslagwater van de beide gemalen Leemans en Lely, wat vooral voor de in Andijk gelegen drinkwaterfabriek een steeds groter probleem werd. Besloten werd al het overtollige water uit de polder via één gemaal af te voeren en te lozen op de Waddenzee. De twee oorspronkelijke dieselaangedreven centrifugaalpompen werden vervangen door vier met elektromotoren aangedreven pompen van een ander type. Het gemaal is rijksmonument.

Situatie
Het gemaal ligt vlak bij Den Oever op de plaats van samenkomst van drie hoofdtoevoerwatergangen van de Wieringermerpolder: de Den Oeversche Vaart, de Robbenvaart en de Hooge Kwelvaart. Vóór de instroomopeningen van het gemaal bevindt zich een krooshekreinigerinstallatie. Via een 1.100 m lange gewapend betonnen afvoerkoker van 3,00 x 4,50 m (hxb) wordt geloosd op de Waddenzee. De aansluiting van het gemaal op de afvoerkoker vindt plaats via een overgangsbak met een tweeledige functie: bij extreem hoge waterstanden op de Waddenzee of onbruikbaarheid van de afvoerkoker kan het polderwater alsnog op het Ijsselmeer worden uitgeslagen; en/of bij eventuele pompuitval wordt, via de overgangsbak, water uit het Ijsselmeer gesuppleerd waardoor wordt voorkomen dat de afvoerkoker leeg komt te staan en vervolgens opdrijft.

Gebouw
Het nog nagenoeg in originele staat verkerende gebouw is grotendeels opgetrokken in gewapend beton en voorzien van een met rode pannen gedekt zadeldak. In de onderbouw bevinden zich de instromingen naar de pompen.

Functie en bedrijfsvoering
Het gemaal vormt de hoofdbemaling van de Wieringermeerpolder. Een deel van het in de oorspronkelijke situatie door het gemaal Lely verwerkte overtollige water wordt tegenwoordig met behulp van twee binnengemalen op het toevoersysteem van gemaal Leemans gebracht. Het gemaal werkt volautomatisch maar kan ook op afstand, vanuit Edam, aangestuurd worden.