Stichting en installaties
Het gemaal De Velserbroek is in 1914 gebouwd en voorzien van een centrifugaalpomp, fabrikaat Louis Smulders & Co. met een capaciteit van 45 m3/min. De aandrijving vindt plaats door een verticale 1-cilinder Brons ruwolie motor met een vermogen van 25 pk. Na het defect raken van deze motor heeft van 1979 tot 1985 de bemaling plaats gevonden met een elektrisch aangedreven noodpomp. Na het buiten gebruik stellen van het gemaal in 1985 is de elektromotor gedemonteerd en is de oorspronkelijke Brons dieselmotor weer in bedrijfsvaardige staat gebracht. Ook de uit 1985 daterende Leroy-Somer vacuüminstallatie, die via een riemoverbrenging op de krukas van de dieselmotor wordt aangedreven, is nog in inzetbare staat in het gemaal aanwezig.

Situatie en ensemble
Het gemaal is gebouwd aan de 13e eeuwse Velserdijk nabij de Oostlaandersluis en bemaalde de drie peilniveau’s van de polder de Velserbroek: de Dammers, de Westbroek en de Oostbroek. Lozing vond plaats op Zijkanaal B van het Noordzeekanaal. Ieder peilniveau kan met behulp van in betonnen waterwerken geplaatste schuiven met ijzeren windwerken afzonderlijk worden afgesloten. Ook afzonderlijke waterinlaat is mogelijk. Het gemaal c.a. maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam. Bij het gemaal ligt een in dezelfde architectuur uitgevoerde dienstwoning De situering van het complex, in het recreatiegebied Spaarnwoude, is herkenbaar en authentiek. Sinds 2003 is de Stichting Gemaal De Velserbroek c.a. eigenaar van het gemaal en de bijbehorende damsluisjes. De Oostlaandersluis en het machinepark zijn rijksmonumenten, het gemaal met de waterkeringsluisjes en de machinistenwoning zijn provinciale monumenten. De Velserdijk, de Hadersluis en de Westlaandersluis zijn gemeentelijke monumenten.

Gebouw
Het gemaal heeft een rechthoekige plattegrond en bestaat uit één bouwlaag met een pannengedekt zadeldak. De gevels zijn opgetrokken in metselwerk. Aan één zijkant bevindt zich een kleine uitbouw met een plat dak. Hierin bevinden zich de toegang en een kleine werkplaats. In de hoofdruimte zijn de motor en de pomp naast elkaar geplaatst. De architectuur is zorgvuldig gedetailleerd met gietijzeren rondboogramen in gelede gevels met speklagen van geglazuurde baksteen.