De Nederlandse Gemalenstichting

Hollandsch-Duitsch Gemaal

Hollandsch-Duitsch Gemaal Nijmegen


Adres
Ubbergseweg 5
6522 KH Nijmegen

Eigenaar
Waterschap Rivierenland
Stichtingsjaar
1933

Status
In bedrijf

Functie
Poldergemaal
Bemalinggebied
Ooypolder, Erlecomsepolder en gebied in Duitsland

lozend op
Waal

Totaal capaciteit
940 m³/minuut
Ontwerper
Verloren van Themaat / fa. Hasselt & De Koning

Monumentenstatus
Gemeente

 

OORSPRONKELIJKE INSTALLATIE


Motor
Diesel
Pomp
Centrifugaalpomp
 

HUIDIGE INSTALLATIE


Motor
Elektro
Elektro
Elektro
Elektro

Pomp
Hor. schroefpomp
Hor. schroefpomp
Hor. schroefpomp
Hor. schroefpomp

Capaciteit
235 m³/minuut
235 m³/minuut
235 m³/minuut
235 m³/minuut

Opvoerhoogte
5.25 meter
5,25 meter
5,25 meter
5,25 meter

 

Stichting en historie
Het Hollandsch-Duitsch Gemaal is in 1933 gebouwd in opdracht van het toenmalige waterschap Nijmegen-Duitsche Grens. In de stichtingskosten en de latere exploitatiekosten werd voor 70% bijgedragen door het Duitsche Deichverband Cleve-Landesgrenze op basis van een hierover in 1932 afgesloten overeenkomst inzake de bemaling van de lage landen tussen Kleef en Nijmegen. Oorspronkelijk was het gemaal uitgerust met drie liggende centrifugaalpompen, fabrikaat Bestenbostel met een capaciteit van 700 m3 per minuut elk; met daarnaast een afsluitbare vrijelozingskoker. De aandrijving vond plaats door drie 6-cilinder Deutz dieselmotoren.
In de oorlogsperiode 1941-1945 werden twee motoren voorzien van met hout en/of kolen gestookte gasgeneratoren die 88% van de benodigde energie konden leveren. In 1965 werd een vierde pompeenheid bijgeplaatst bestaande uit een diesel aangedreven Stork centrifugaalpomp met betonnen slakkenhuis. Tevens werd een nieuw krooshek met een krooshekreiniger geïnstalleerd. In 1968 werd één van de Deutz motoren vervangen door een 400 pk Stork-Ricardo dieselmotor. In 1983 werd de tot dan toe ingrijpendste aanpassing uitgevoerd: de twee nog aanwezige Deutz dieselmotoren werden vervangen door Siemens elektromotoren met een vermogen van 400 kW elk.
In de naoorlogse periode voldeden zich diverse wijzigingen in het waterschapsbestel met samenvoeging van het waterschap Nijmegen-Duitsche Grens met een aantal buurwaterschappen tot in 1982 het polderdistrict Groot Maas en Waal ontstaat, in 2005 gevolgd door het huidige waterschap Rivierenland. Ook in de afwatering in het grensgebied met Duitsland worden een aantal noodzakelijke verbeteringen doorgevoerd. Dit leidt uiteindelijk ook tot een nieuwe kostenverdeling tussen het polderdistrict en het Deichverband : deze wordt vanaf 1966 overeen gekomen op 60% voor het Deichverband en 40% voor het toenmalige polderdistrict. De rol van het Hollandsch-Duitsch Gemaal wordt in dit geheel steeds belangrijker en kritischer. Vooral de verouderde toestand van de beide nog dieselaangedreven pompen baarde daarbij zorgen. De in 1993 ter hand genomen dijkverbeteringswerken, waarbij onder andere het Erlecoms gemaal gesloopt werd (en de wegvallende capaciteit van 60 m3 per minuut door het HD gemaal opgevangen moest worden) en de noodzakelijke verzwaring van het dijkperceel waarin het HD gemaal als kerend element was gelegen, leidden in 1996 tot de uitvoering van een integrale oplossing voor het verbeteren van zowel de waterkering als het gemaal. Onderdeel hiervan vormde tevens het herstel van de ecologische relatie tussen de Ooijpolder en de Waal. Het sinds 1988 als gemeentelijk monument te boek staande gemaal diende uiterlijk zoveel mogelijk bewaard te blijven. In het aangepaste gemaal werden, aansluitend op een nieuw verdiept aangelegd instroomhoofd, vier elektrisch aangedreven horizontale schroefpompen geplaatst. Voor de stroomvoorziening werd een nieuw, gedeeltelijk ondergronds, transformatorstation aan het gemaal gebouwd. De vrije lozingskoker werd voorzien van een automatisch werkende stuwklep. Daarnaast werd de bestaande uitstroomconstructie geheel vernieuwd. Ten behoeve van de ecologische verbinding tussen de polder en de Waal werd naast het gemaal een met elektrisch/hydraulisch bediende schuiven afsluitbare vrije lozing met drie op verschillend niveau gelegen kokers gebouwd. De bedrijfsvoering van het gemaal, de vrijelozingsvoorziening en de ecologische verbinding verloopt geheel automatisch en kan zo nodig op afstand uitgevoerd worden. De uitvoering van de aanpassingswerken was zodanig gefaseerd dat gedurende de zomermaanden altijd de helft van de benodigde bemalingscapaciteit inzetbaar was terwijl in de winterperiode de volledige capaciteit beschikbaar was.

Situatie
Het gemaal loost op de Waal en is gelegen in de meest westelijke punt van de Ooijpolder in de Ooijse Bandijk. De watertoevoer verloopt via ‘t Meertje. Naast de waterafvoer van de Ooijpolder regelt het gemaal de afwatering van de Erlecomse polder, het gebied Groesbeek -samen ca.6500 ha.- en het achterliggende Duitse poldergebied met een oppervlakte van ca. 10.000 ha.

 
Kaart:

ZOEK IN DE DATABASE

Naam of plaats van het gemaal
 

UITGEBREID ZOEKEN

Provincie
Eigenaar / beheerder
Status
Monumentenstatus
Huidig opvoerwerktuig
Oorspronkelijk opvoerwerktuig
Huidige aandrijving
 
Oorspronkelijke aandrijving
Stichtingsjaar

Uitgebreid zoeken in de database