Stichting en historie

Het gemaal Overtoom is gebouwd in de periode 1980-1982 in opdracht van het toenmalige waterschap Het Lange Rond. De eerste aanzet tot de stichting van het gemaal lag al in de jaren ’60 van de vorige eeuw. De toenmalige Polder Westzaan kwam op basis van diverse rapporten tot de conclusie dat de toekomstige uitbreidingsplannen van de diverse gemeenten in haar gebied, later samengevoegd tot de gemeente Zaanstad, dusdanige gevolgen voor de waterhuishouding zouden hebben dat een nieuw gemaal noodzakelijk zou zijn. In 1978 werd door het Waterschap Het Lange Rond (waar de Polder Westzaan in 1977 was opgegaan) een overeenkomst gesloten met de gemeente Zaanstad waarin de bouw en de kostenverdeling van een nieuw gemaal in Westzaan werden geregeld. De gemeente Zaanstad droeg daarbij het leeuwendeel van de kosten.

De mogelijke capaciteit van het gemaal werd zodanig gekozen dat alle toen bekende, c.q. in de toekomst mogelijke, uitbreidingsplannen gerealiseerd zouden kunnen worden. Van de hiervoor benodigde bemalingscapaciteit van 270 m3 per minuut, te verdelen over drie pompen, werd vooralsnog 2/3 gerealiseerd, met dien verstande dat het gebouw civieltechnisch en bouwkundig hier wel van meet af aan geschikt voor was. Tot op heden is de geplande derde (vijzel)pomp echter nog steeds niet geplaatst. Wijziging en beperking van de uitbreidingsplannen in de inmiddels verstreken tijd zijn hiervoor de reden.

Situatie

De wateraanvoer naar het gemaal verloopt via de Dijksloot, uitgemalen wordt op een korte zijtak (zijkanaal E) van het Noordzeekanaal. De uitstroming kruist daarbij de Westzanerdijk. Bij het gemaal behoort een gedeeltelijk op de uitstroomkokers gebouwd nevengebouw dat bedoeld was voor de opslag van noodvoorzieningen (zandzakken, kruiwagens etc,), gedeeltelijk betaald uit de wet BWO, en een vergaderruimte voor de toen nog bestaande afdeling Westzaan van het waterschap. Beide gebouwen -het gemaal en het bijgebouw- zijn qua stijl geïnspireerd op de zaanse bouw en vormen samen ter plaatse een soort poort in de Westzanerdijk. Naast het gemaal bevindt zich de in 1719 herbouwde Overtoomsluis. Het gemaal werkt geheel automatisch en kan ook op afstand bediend worden.